Türkiye, Rumelisiz düşünülemez

Trakya Üniversitesi ev sahipliğinde Türk Tarih Kurumu, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA), Osijek Josip Juraj Strossmayer Üniversitesi (Hırvatistan) ve Tuzla Üniversitesi (Bosna-Hersek) iş birliğinde bu yıl 7'ncisi düzenlenen Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu, Balkan Kongre Merkezi'nde başladı.

18-21 Eylül tarihleri arasında devam edecek sempozyuma Cumhuriyet Başsavcısı Fatih Karabacak, Trakya Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Erhan Tabakoğlu, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Adem Korkmaz, Bosna Hersek Tuzla Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Nermina Hadzigrahic, Hırvatistan Osijek J. J. Strossmayer Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Damir Matanovic, Baro Başkanı Alper Pınar, İl Emniyet Müdürü Ali Kemal Kurt, Uluslararası Balkan Tarihi Araştırmaları Sempozyumu (UBTAS)  Düzenleme Komitesi Başkanı Prof. Dr. Hasan Babacan, Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Müdürü Dr. Öğretim Üyesi Bülent Akyay, akademisyenler ve öğrenciler katıldılar.

Sempozyumun ilk günü, Türk tarihçi, akademisyen ve yazar Prof. Dr. İlber Ortaylı ve Karadağlı tarihçi ve yazar Şerbo Rastoder'in sempozyum konusu 'Balkanlar'a ve Balkanlar'dan Göçler (Osmanlı'dan Cumhuriyet'e) konulu sunumları ile başladı. Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, silah arkadaşları ve tüm şehitler anısına bir dakikalık saygı duruşu ve İstiklal Marşı'nın okunması ile başlayan programda Trakya Üniversitesi tanıtım filminin gösterimi de gerçekleşti. Trakya Üniversitesi Devlet Konservatuvarı Yaylı Çalgılar Dörtlüsü'nün mini konseri ile devam eden sempozyumda, Prof. Dr. Erhan Tabakoğlu, Prof. Dr. Adem Korkmaz, Prof. Dr. Nermina Hadzigrahic, Prof. Dr. Damir Matanovic ve Dr. Öğretim Üyesi Bülent Akyay birer açılış konuşması gerçekleştirdiler.

'Edirne göçün oluşturduğu payitaht'

Açılış konuşmalarının ardından programda Prof. Dr. İlber Ortaylı'ya '˜UBTAK Contribution Award' ve Dr. Öğretim Üyesi Bülent Akyay'a '˜UBTAK Service Award' ödülleri takdim edildi. Ödül takdiminin ardından sempozyumdaki ilk sunumu Prof. Dr. İlber Ortaylı gerçekleştirdi. Ortaylı, Balkanlar ve göç konulu sunumunda Edirne'ye de değinirken; Edirne'nin her dönemde imparatorların dikkatini çeken ve göçün oluşturduğu bir payitaht olduğunu söyledi.

'Göç ikilidir'

Ortaylı, Balkanlar'daki göçün gerçeklerinin 20 yıl önce sunulan nüfus defterleri ile ortaya çıkmaya başladığını söylerken; 'Göç, ikilidir. İnsanlar, Balkanlar'a göçtüler. Bu hiç kolay bir iş değildir. Göç konusunda 15'inci asrı yaşayan insanlar ile bizim tarihçilerimizin fikir dünyaları çok farklıdır. Hiç kimse Karaman'dan, Kastamonu'dan Rumeli'ye gitmeyi, göçe zorlanmayı o zaman pek istemedi. Ama ondan sonra da talih, o insanların torunlarını tekrar buraya sürüklediği zaman da yine bedbin oldular. Ama her seferinde de Türk halkı dirilmeyi ve geldiği bölgeyi yaşatmayı bilmiştir' ifadelerine yer verdi.

'Çağdaş Türkiye'nin sınırlarını tespit etti'

En büyük göçün 1853-56 yılları arasında yaşandığını açıklayan Ortaylı; 'Kırım Savaşı ve Paris Barışı'nı takip eden yıllarda Kırım ve Kafkasya'dan önce Dobruca'ya, ardından 1877-78 Türk-Rus Savaşı sırasında Bulgaristan'ın Tuna havzasında Mecidiye bölgesinden, Balkan Savaşı'ndan sonra da Balkanlar'ın tüm bölgelerinden Türkiye'ye göçtür. Bu çok önemlidir. Çağdaş Türkiye'nin sınırları o zaman tespit edilmiştir. Edirne, fetihten beri ilk defa elden çıkmıştır. Kahraman bir müdahale ile imparatorluk topraklarına yeniden kazandırılmıştır' dedi.

'Türkiye göçten kazançlı çıktı'

Balkan devletleri kendi içlerinde her zaman göç yaşadıklarını belirten Ortaylı; 'Bu göçlerin içerisinde gelen muhaciri kabul etmeye en hazırlıklı olanı Türkiye idaresi oldu. Hiçbir zaman yerinden kopup bir yere gelen insanlar, hayatlarından kolay kolay memnun olmazlar. Eski özlenir, fakat eskinin hatıralarını, acı hatıralarını unutanlar da yine Türkler olmuştur. Yerleştikleri toprakta Balkan devletlerinin karşılaştığı göç problemlerine benzeyen sorunları daha kolay ve daha teşkilatlı halletmişlerdir. Bu bir imparatorluk geleneğidir. Dolayısıyla Türkiye bundan kazançlı çıkmıştır. 1912'den sonra Türkiye, Balkanlar'dan gelen göçmenler sayesinde hem yeni bir Türkçü safhaya geçmiş, aynı zamanda da tarımdaki gelişmeler bunu izlemektedir. Osmanlı-Rus Savaşı'ndan sonra Dobruca, Deliorman ve Güney Bulgaristan'dan göçmenler gelmese, bunların arkasında Kırımlılar olmasa Eskişehir ovasının tarıma bu kadar verimli girmesi mümkün olmayacaktı. Anadolu'nun ovaları, zirai medeniyete, endüstriye ve okullaşmaya açılmıştır' sözlerine yer verdi.

'İktisadi ve sınai yapıyı değiştirdi'

Ortaylı, Rumeli'den gelen göçmenlerle Türkiye'deki iktisadi ve sınai yapının değiştiğine dikkat çekerken; 'Acı hatıraların ve insanların haklarının gasp edilmesi dışında bir bakıma göç denen olaya müteşekkiriz. Eğer 1980'den sonra Todor Jivkov zamanında Bulgaristan'ın zorladığı göç olmasa, belki de Türkiye şehirlerindeki bu ani değişimi kavramak mümkün olmayacaktır. Bulgaristan'ın seçkin münevverleri ve akademisyenleri, o zaman takip edilen politikayı hiç beğenmemişlerdi. Hatta kongrelerde bizlerden, idareleri adına özür dileyen insanları hatırlıyorum. Gelenler birkaç gün içerisinde sınırın ötesine atılmışlardı. Hayata kaldıkları yerden devam ettiler ve Türkiye'nin kasabaları, küçük şehirleri hekimlerimizin yanında ciddi eksikliği hissedilen sağlık personelinin en iyisini gördü. Küçük merkezlerimiz, elektrikçi, marangoz, ziraat uzmanı, tamirci tanıdı. Küçük şehirlerimizde yapılaşmada yenilikler gözlendi ve hayatımızda bazı değişikliklere şahit olduk. Üniversitelerde bile Bulgaristan'dan gelen öğrencilerin, en iyi öğrencileri teşkil ettiği, Bulgaristan eğitim sisteminin nimetlerini buraya aktardıklarına şahit oldum. Zor bir hayatta yaşamışlardı, çalışmayı öğrenmişlerdi ve o gayreti, bu memlekete aşıladılar' ifadelerine yer verdi.

'Köy Enstitülerini kurdular'

Türkiye'nin sanayileşme ve gelişmesinde Balkanlar'dan yapılan büyük göçün büyük faydaları olduğunu söyleyen Ortaylı; 'Montaj endüstrisinde ve ardından büyük endüstrileşmede, tarımda endüstriyel bitkilerin ekimine, küçük sanatların gelişmesine çok büyük katkıları olmuştur. Türkiye'nin tarihinde hâlâ tartışılan ama eğitiminde büyük katkıları bulunan Köy Enstitüleri'nin kuruluşu bile bugünkü Bulgaristan'dan göç eden öğretmenlerin, en başında İsmail Hakkı Tonguç'un eseridir. Bu sayededir ki Türk eğitiminde bir değişim başlamıştır. Türkiye, Rumelisiz düşünülemez' dedi.

'Türkiye'yi yeniden dirilttiler'

Osmanlı İmparatorluğu'nun da ana unsurunun Rumeli olduğunu belirten Ortaylı; '1402'den sonra tarumar olan Anadolu, Rumeli'de tekrar dirildi ve bir imparatorluk oldu. Bu, çok kısa zaman aldı. 1912'de kaybettiğimiz anavatan ahalisi, yeni Türkiye'yi her bakımdan dirilttiler, Kurtuluş Savaşı ve Birinci Cihan Savaşı'ndaki yerlerini aldılar. Bu usul, 1945'ten sonra da devam etti. Rejim farklılıkları, bilhassa yanı başımızdaki ülkelerden göç, Türkiye'deki üniversitelerin, liselerin, hastanelerin, şehir hayatının çehresini değiştirmiştir. Yunanistan'ın Venizelos zamanında karşılaştığı göçü halledemediği malumdur, aynı şey başka ülkeler için de söz konusudur. Fakat Türkiye yerli halkı ve gelen Rumeli göçmenleri, uyumu çok kısa zamanda olabilecek en iyi şekilde sağlamışlardır ve ülkemizin çehresi değişmiştir' sözlerine yer verdi. Ortaylı'nın sunumunun ardından sempozyumda Karadağlı tarihçi ve yazar Şerbo Rastoder de sunumunu gerçekleştirdi. Sempozyum, 21 Eylül Cumartesi günü sona erecek.