Edirne'nin kaybolan sarayı, aslına uygun şekilde ihya ediliyor
'Osmanlı'nın Edirne Sarayı' olarak adlandırılan Saray-ı Cedid-i Amire'de (Edirne Sarayı) restorasyon çalışmaları aralıksız olarak devam ediyor.
Cihannüma Kasrı restorasyon uygulamaları kapsamında, bugüne ulaşan özgün yapı kalıntılarının niteliğini yitirmiş ara harçları yapısal harç ile yenilendi, enjeksiyon ve temel güçlendirme teknikleri ile sağlamlaştırıldı.
Duvarlardaki çimentolu ve özgüne uymayan muhdes (sonradan oluşturulan) eklentiler yapıdan uzaklaştırıldı. Beden duvarları ve mimari elemanların (kapı, pencere, mermer söve ve mermer giriş kapısı ve merdiven) onaylı proje ve tarihi belgeler ışığında tamamlanmasına devam ediliyor.
Kum Meydanı'nı çevreleyen 310 metre uzunluğundaki Sur-u Sultani'ye (yapıyı çevreleyen surlar) ait temel kalıntıları kazılar neticesinde ortaya çıkarıldı. Alan içerisinde özgün temiz su ve atık su hatlarına ait güzergahların araştırılması bitti. Arz odası ve Kum Kasrı'na ait kalıntıların temizliği yapılarak açığa çıkarıldı.
Çalışmalarda ilk olarak arazi toplulaştırıldı. Master plan hazırlandı.Plan çerçevesinde başlanan çalışmaların üzerinden 2 yıl geçti. Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’u fetih planlarını hazırladığı Cihannüma Kasrı’nın da içinde bulunduğu Kum Meydanında yoğun bir çalışma yapılıyor. Milli Saraylar Başkanlığı’nın devraldığı restorasyon çalışmaları sarayın Enderun (ikinci) avlusundaki yapılarda yoğunlaştı.
Avluyu çevreleyen 7 metre yüksekliğinde, 400 metre yüksekliğindeki sur duvarları ihya edildi. Padişahların hayatının büyük bölümünün geçtiği 7 katlı Cihannüma Kasrı’ndaki çalışmalarda yüzde 70 ilerleme kaydedildi.
Kazı çalışmaları sonucunda ikinci avluyu çevreleyen 400 metrelik surun ortaya çıkarıldığını söyleyen Cumhurbaşkanlığı Milli Saraylar Başkanı Yasin Yıldız, Ortaya çıkartılan surun bilim kurulu tarafından onaylanan proje kapsamında ihya edildiğini vurguladı.
"Yüzde 70 oranında tamamlanmış durumda"
Milli Saraylar Başkanlığı olarak Edirne Sarayı’nda 2 yıldır yoğun bir çalışma yürüttüklerini aktaran Yıldız, "Saray, 2022 yılının Ekim ayında Milli Saraylar bünyesine dahil oldu. Çok önemli çalışmalar hayata geçiyor. Sadece Edirne için değil, ülkemizin tarihi ve kültürel miras birikimi açısından da oldukça kapsamlı bir birikim hayata geçiyor. İkinci avluda yer alan Cihannüma Kasrı Edirne Sarayı’nın çok önemli bir nişanesi. Onun da onaylı projeleri doğrultusunda önemli bir aşama geçildi. Yüzde 70 oranında tamamlanmış durumda. Edirne Sarayı’nın yaklaşık bin 300 dönümlük araziye yayıldığını tarihsel olarak biliyoruz. Bunun önemli bir kısmı farklı kurumlardan tahsisli birleştirilmek suretiyle Milli Saraylara devri yapılarak öncelikle arazinin bir araya getirilmesi süreci tamamlandı. Ardından Ocak 2023’te açıkladığımız gibi bir master plan üzerine yaklaşık 5 yılı kapsayan bir master planla Edirne Sarayı’nda restore edilecek binaların ihya edilebilecek binaların ve alanın bahçelerin, peyzajın restorasyon süreçlerinin tamamlanmasıyla ilgili bir master plan ortaya çıktı Milli Saraylar Bilim Kurulu tarafından” ifadelerine yer verdi.
Edirne Sarayı’nın taşkın riski taşıyan bölgede olduğunu belirten Yıldız, surların 7 metre yüksekliğinde yapılmasının bu noktada fayda sağlayabileceğini aktardı. Taşkınla ilgili ilave çalışmaların Devlet Su İşleri (DSİ) ile koordineli şekilde devam ettiğini söyleyen Yıldız, çalışmalar tamamlandıktan sonra peyzaj ve arazi tesviyesi olacağını belirtti.
Yıldız, ikinci avluda yer alan Cihannüma Kasrı’nın saray için çok önemli bir nişane olduğunu ifade etti.
"Kum Kasrı’nın proje çalışmaları devam ediyor"
Kum Kasrı proje çalışmalarının da devam ettiğini söyleyen Yıldız, "Literatür ve arşiv taramaları, belgeleme çalışmaları devam ediyor. Onun ardından burası da yakın zamanda ihya edilecek. Osmanlı Sarayı’nın en önemli mekanlarından olan arz odası padişahın kabul odası ile ilgili çalışmalar da başlamış durumda. Statik raporların tamamlanmasının ardından arz odasının da yakın zamanda ihya edildiğini göreceğiz. Edirne Sarayı’nın artık birinci avlu cephesinde kalan Babüssadesinin de çalışmaları devam ediyor. Onlarla ikinci avludaki çalışmaları tamamlamış olacağız.Birinci avludaki mutfaklar geçmiş yıllarda farklı kurumlar tarafından restore edilmişti. Bununla birlikte yine ikinci avluda kalan Kum Kasrı Hamamı restore edilmişti. Burada dönemin restorasyon uygulamalarındaki bazı döneme uygun olan ama günümüzde artık kullanılmayan malzemelerin ayrıştırılması süreci olacak dolayısıyla Matbah-ı Amire ve Kum Kasrı Hamamı’nda da konservasyon, güçlendirme ve bazı restorasyon çalışmalarını hayata geçireceğiz" ifadelerine yer verdi.
"Edirne Sarayı gün geçtikçe ete kemiğe bürünüyor"
Birinci avlunun Alay Meydanı, ikinci avlunun ise Kum Meydanı olarak geçtiğini ifade eden Yıldız, 2 avludaki peyzajla ilgili çok önemli arşivlere ulaşıldığını vurguladı. Edirne Sarayı'nın her geçen gün ete kemiğe büründüğünü söyleyen Yıldız, Edirne’de çalışmalara destek olan tüm paydaş kuruluşlara da teşekkür borçlu olduklarının altını çizdi.
Fahrettin Baydar
