Edirne'deki kayıp saraylar
Osmanlı'ya yaklaşık 1 asır başkentlik yapmış Edirne'nin her köşesinde tarihi yapılar bulunuyor. Osmanlı'dan günümüze ulaşan birçok tarihi yapının arasında saray ve köşkler de yer alıyor. Tarihçi Prof. Dr. Engin Beksaç, kentte 5 tane kayıp saray ve köşk olduğunu söyledi.
Beksaç, Kayıp sarayların Edirne Merkez ve Lalapaşa ilçelerinde olduğunu belirtti.
Saray kalıntılarının kentin çevresinde olduğunu ileri süren Beksaç, “Bunlar av köşkleri değişik konaklama yerleri değişik amaçlarda yapılmış olan Osmanlı tarafından kullanılmış saraylardır. Edirne’nin içinde bir eski saray daha olduğu bugün Selimiye’nin arkasına gelen kesimde müzeyi de kaplayan bir saray olduğu bilinmekte hatta bunun dışında 1’nci Beyazid devrine ait bir sarayın daha olduğuna dair Edirne’ye yukarıdan bakan bir kayıp saray olduğu kayıtlarda bulmak mümkün. Ama genelde Edirne merkezde kalan bunlar, özellikle Lalapaşa çevresinde yoğunlaşan çeşitli boyutlarda küçük saraylar kasırlar köşkler olarak da pek çok mevcudiyetin varlığını biliyoruz” dedi.
Lalapaşa ilçesinde çok sayıda kalıntının olduğunu dile getiren Beksaç, halen ayakta duran yapılar olduğunu aktardı.
Beksaç, Çömlekköy’ün çevresinde bulunan kalıntıların en net yapılan olduğunu vurguladı ve şöyle devam etti:
“Genellikle hamam kalıntısının olmasından bahsedilse de bu bölgede bizim yaptığımız çalışmalarda araziye yayılmış çok sayıda inşaat malzemesi kalıntısı bazı temel izleri görmemiz mümkün olmuştu. Bunların yanı sırada bir köprü bir su dolabının kalıntılarının bulunduğu bir milk yatağı karşımıza çıkmıştır. Lalapaşa’da bir kazı çalışması durumunda kasır ya da köşk değil saray olma ihtimali daha yüksek olacaktır. Bunlar dışında Sarayakpınar, (Sarayakpınar köyü) isminden de anlaşılabileceği gibi bir başka yapı grubu bulunmaktaydı bunun temellerinin hatta bazı duvar kalıntılarında yüzey araştırma sırasında mümkün olmuştu. Burada da bir araştırma yapılması gerekmekte Lalapaşa girişinde hamam mevcuttur erken Osmanlı yapısı olduğu biliyoruz burada da bir köşk olduğunu biliyoruz bu daha çok saraydan çok av köşkü olma ihtimali yüksek olan bir yapı olarak karşımıza çıkıyor. Padişahların av köşkü olarak kullandığı veya seferlere giderken uğradıkları yapılar olduğuna dair emareler var. Bunlar sadece av köşkü değil Bulgaristan üzerinden de devam eden bilgilerimiz mevcut. Sadece av köşkü demek abartı olur tek bir yapı grubunda bahsetmek mümkün, tarihi kayıtlar bu yapıların 1’nci Murad, zamanından itibaren kullanılmaya başladığını ve hatta 2’nci Murad zamanında da yoğun bir kullanımı olduğunu biliyoruz. Daha sonra süreçlerde başka padişahlarında bu yapıları kullandığına dair bilgiler var Lalapaşa çevresine yayılmış 4-5 tane yapı kalıntıları var bu sayı için yeterli bir çalışma yapılamadığı için sınırlandırmak mümkün değil kalıntılarını tanımlayabildiğimiz 5 tane saray var padişahlar tarafından kullanılmış birimler de var köşklerde var kayıp saray sayısını vermek mümkün değil bu sayılarını verdiklerimiz arkeolojik olarak kazıları yapılmış yapılar bunun dışında kayıplarda karşımıza çıkan bilgiler var yapılan çalışmalar yetersiz unutulmaya yüz tutmuş yüzey araştırmaları yapılmalı arkeolojik kazılarının yapılması tanımlamalar yapılmadığı müddetçe kayıp olmaya devam edecektir”
Edirne’de 5 kayıp saray olduğuna vurgu yapan Beksaç, “Edirne Sarayında olduğu gibi ciddi çalışma yapılmalı Edirne’deki hiçbir kurum bu çalışmayı kaldıracak kapasitede değil. Milli Saraylar gibi bir kurumun bu kayıp saraylar araştırmasını yapması gerekiyor. Edirne 1’nci Murad döneminde fethedildi çok kısa süre kalan padişahtı bölgede yapılar çok fazla değil 1’nci Beyazid’ten sonra Edirne’de yapıların sayısı artıyor. Arkeolojik olarak tespit ettiğimiz araziye çıkıp baktığımız kayıp, 5 saray olduğunu biliyoruz. Lalapaşa’da arkeolojik kazı yapılırsa hamamın bağlantılı olduğu yapıları bulmak mümkün, toprakta sürme etkisiyle çoğu yok olup gitmekte” dedi.
Sarayiçi Kırkpınar alanında Cumhurbaşkanlığı Milli Saraylar Başkanlığı tarafından Edirne Sarayı ihya ve restorasyon çalışmaları sürüyor. Çalışmalar doğrultusunda Fatih Sultan Mehmet tarafından yaptırılan Cihannüma Kasrı, Hamam, Mutfak ve saray giriş kapıları ihya edilirken, kazı çalışmaları ile gün yüzüne çıkarılan eserlerde çalışmalar sürüyor. Tunca Nehri kenarda yapılan saray kazı çalışmaların 355 dekarlık alanda devam ettiği öğrenildi. Kumru Öngün
