Balon Hangarı'na UNESCO önerisi

Edirne'de 57'nci Kütüphaneler Haftası kapsamında kentin önemli tarihi unsurlarından biri olan Balon Hangarı'nın Havacılık Müzesi'ne dönüştürülmesini gündeme getirerek ilgi çekici bir sunum yapan Kutalmış Bayraktar, 2010'lu yılların başındaki hayalini gerçeğe dönüştürmek için çalışmalarına devam ediyor. Osmanlı'da hava gücünün katıldığı ilk savaşın yaşandığı Libya'nın Trablusgarp kentinde doğan ve hayatının büyük bir bölümünü Osmanlı hava gücünün katıldığı ikinci savaşın yaşandığı Edirne'de geçiren Bayraktar, Türk havacılık tarihinin yanı sıra müzecilik ve sanat tarihine katkı sunma hedefiyle başladığı çalışmalarını GÜNDEM'e anlattı.

1988 yılı doğumlu Bayraktar, 4 yaşında İstanbul'da gittiği Yeşilköy Havacılık Müzesi ile yaşam çizgisini oluşturacak ilk adımı atarken; 18 yaşında fizikçi olma hedefiyle İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Fizik Bölümü'ne girdi. Üniversite döneminde İstanbul tarihi üzerine okumalar gerçekleştiren Bayraktar, sanat tarihi ve arkeoloji duyarlılığının oluşması üzerine mimarlık alanında da araştırmalar yaptı. Bilgi ve deneyimleri ile birlikte 2010'lu yılların başında Edirne'deki tarihi Balon Hangarını inceleyen Bayraktar, günümüzde Yeditepe Üniversitesi Sanat ve Kültür Yönetimi Bölümü'nde yüksek lisans öğrenimine devam ederken; bir yandan da Balon Hangarının Havacılık Müzesi'ne dönüştürülmesi amacıyla çalışmalarını ilerletti

'20 HAZİRAN 1912'DE İLK KEZ UÇTU'

Edirne Balonunun hikâyesinin ilk yazışma olarak 1912'deki Balkan Savaşı ve 1911'deki Trablusgarb Türk -İtalyan Savaşı'ndan önce, Miladi takvime göre 10 Nisan 1910 tarihinde Harbiye Nezareti tarafından çekilen bir telgrafla başladığını açıklayan Bayraktar, 20 Ocak 1912 tarihine ait bir yazışmada da Balon Hangarı binasının projesinin teslim emrinin yer aldığını belirtti. Balonun, 20 Haziran 1912'de ilk kez uçurulduğunda dönemin gazetesi Şehbâl'in 14 Temmuz 1912 tarihli bir makalede yer verildiğini açıklayan Bayraktar, Balkan Savaşı'nda da Londra Daily Mirror muhabiri Bernart Grant'ın kaleme aldığı yazıya göre Edirne semalarında görüldüğünü ifade etti. Bayraktar, 21 Temmuz 1913 tarihinde 2. Balkan Savaşı sonrasında tekrar Türk egemenliğine geçen Edirne'de 5 Kasım 1913 tarihindeki bir yazışmada mevcut balonun olmaması nedeniyle balon teşkilatına da lüzum olmadığına dair bir yazışma ile dosyanın kapatıldığını söyledi.

'TARİHİ MİRASI, MİMARİ İSTİSNALARIYLA ÇOK DEĞERLİ'

Edirne Balon Hangarı'nın, Türkiye erken betonarme tarihinin ilk yapılarından biri olduğunu vurgulayan Bayraktar, yapının sadece tarihi mirasıyla değil, mimari istisnalarıyla da çok değerli olduğuna dikkat çekti. Osmanlı'nın önemli bir ticaret merkezi olan Nevşehir'in Ürgüp kentinde bulunan Sucuoğlu konağında bulunan bir Edirne panoramasında balona yer verildiğini de sözlerine ekleyen Bayraktar, Osmanlı Yenileşme Dönemi duvar ressamlığının da balonun varlığı ve kültür yaratımında rol oynadığını söyledi.

'EDİRNE İLKLERE EV SAHİPLİĞİ YAPTI'

Edirne Balon Hangarı'nın Havacılık Müzesi'ne dönüştürülmesi halinde Türkiye'nin erken modern havacılık tarihinin evi olacağını belirten Bayraktar, kentin havacılık tarihine de dikkat çekti. Edirne'nin Türk havacılık tarihinde ilklere ev sahipliği yaptığını açıklayan Bayraktar, Türk havacılık tarihinin ilk uzun uçuşusun 24 Ekim 1913 tarihinde Prens Celaleddin adlı Deperdussin TT uçakla, Üsteğmen Nuri ve Rasıt Teğmen Hâmi komutasında Edirne Kolordu Telsiz müfrezesinden kalkarak Babaeski-Çorlu-Çatalca üzerinden Yeşilköy, İstanbul'a yapıldığını belirtti. Bayraktar, Türk havacılık tarihinin ilk yolcularının da dâhil olduğu 11 kişilik sivil hava yolcu taşımacılığının ilkinin de Edirne'den kalkan uçakla bazı kaynaklarda 7, bazı kaynaklarda 17, bazı kaynaklarda 23 Haziran 1923'te gerçekleştirildiğini açıklarken; 'İki satıhlı ve iki motorlu 9 yolcu alabilen bir uçak olan Caproni marka bir İtalyan ağır bombardıman uçağını modifiye eden Vecihi Hürkuş ve Makinist Eşref bu uçakla ilk yolculu uzun uçuş tecrübesi yapılmış. İlk uçuşun Bandırma'da ikmal ve sonra Afyon'a gidildiği bilgisi bulunsa da bundan emin değiliz daha çok bu uçağın Edirne-İzmir Hava Postası amaçlı kullanıldığını biliyoruz' dedi.

'UNESCO'NUN KAPISINI ÇALABİLİRİZ'

Edirne'nin Uzunköprü ilçesinin de havacılık tarihinde önemli bir yeri olduğuna dikkat çeken Bayraktar, Uzunköprü'nün Birinci Dünya Savaşı'nda 15. Hava Bölüğü'ne ev sahipliği yaparak Çanakkale Savaşı'nda 3 uçak ile savaşın hava gücüne destek olduğunu söyledi. Edirne Balon Hangarı'nın, Türk ordusunun ve Türk havacılığının ilk balonun hangarı olduğunu vurgulayan Bayraktar, Balkan Savaşı'nın, Osmanlı'da Trablusgarp Savaşı'ndan sonra ikinci, Avrupa'da ise ilk hava gücünün kullanıldığı savaş olduğuna dikkat çekti. Dünyanın en eski balon hangarı olarak kabul edilen Fransa'daki Hangar Y'nin (Angar İgrek) 2002'den beri UNESCO geçici listesinde bulunduğuna dikkat çeken Bayraktar, dünyanın en eski muharip balon hangarı olarak Edirne Balon Hangarı için de UNESCO'nun kapısının çalınabileceğini söyledi.

8 MADDEDE NEDEN BALON HANGARI?

Edirne Balon Hangarının önemini 8 madde ile sıralayan Bayraktar; 'Birincisi; bu bina ile UNESCO'ya girebiliriz. Edirne Balon Hangarı, dünyanın en eski muharip balon hangarıdır. Bu bağlamda müze konseptiyle ve iyi hazırlanmış bir dosya ile Hangar Y'i takip ederek UNESCO dünya mirası listesine girebiliriz. İkincisi; hangarın muharip özelliğinin bulunmasıdır. Avrupa'nın ilk hava gücünün kullanıldığı savaş, Birinci Balkan Savaşı'dır. Edirne Balon Hangarı da bu savaş için inşa edilmiştir. Üçüncüsü; balon hangarı binası, Türkiye'nin en eski betonarme yapılarından biridir. Türkiye erken betonarme tarihi için hem mimarlık, tarihi hem de sanat tarihi için çok önemli bir eserdir. Dördüncüsü; Türk Hava Kuvvetlerinin ilk balonu burada göğe yükselmiştir. Beşincisi; Edirne sivil yolcu hava taşımacılığı tarihinin ilk adresidir. Altıncısı; Balkan Savaşları için yapılmış tabyalarla beraber bir bütün oluşturmaktadır. Bu bir hava gücü tabyasıdır denilebilir. Yedincisi; Türkiye'nin ilk ve tek betonarme yapılmış balon hangarıdır. Son olarak sekizinci özelliği de Türk Havacılık Tarihi'nin ilk uzun ve yüksek irtifa uçuşunun başlangıcıdır' diye konuştu.