Ahşaptan sanata 30 yıl

Osmanlı Devleti'nde 92 yıl başkentlik yapan Edirne'de, Türk el sanatı tarihinin önemli örnekleri olan Edirnekâri'den süpürgeciliğe, mis meyve sabunundan minyatür talika (bir çeşit at arabası) ve faytona kadar birçok el emeği ürün ilgi çekmeye devam ediyor. Edirne'ye özgü tarihi ögelerinde arasında bulunan talika ve fayton da yerel sanatkârlar el emeğiyle yaşatılarak gelecek nesillere aktarılıyor.

Trakya Üniversitesi Hastanesi Uyku Bozuklukları Merkezi'nde Uyku Teknisyeni olarak görev yapan Özcan Abacı (55) da hayatının yaklaşık 30 yılını el emeği sanatıyla Edirne'nin somut olmayan kültürel mirasına adamış isimlerin başında geliyor. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından takdim edilen Geleneksel El Sanatkârı unvanı sahibi Abacı, aynı zamanda Somut Olmayan Kültürel Miras (SOKÜM) taşıyıcısı. Abacı, Trakya Doğa Sporları İhtisas Kulübü Derneği'nce yürütülen Haskovo '' Edirne Arasındaki Sınır Ötesi Turizm Potansiyelinin Arttırılması' projesi kapsamında Edirne'de tarihi Rüstempaşa Kervansarayı'nda açılan Edirne El Sanatları Fuarı'nda el emeğiyle ürettiği talikadan faytona kadar minyatürlerini hem Türkiye'nin çeşitli illerinden, hem de Bulgaristan'dan gelen turistlere tanıtıyor.

30 yıl önce gemi minyatürü yapımı ile başladığı sanatına Edirne'ye özgü somut olmayan kültürel miraslarla devam eden Abacı, minyatür ve el sanatları ile ilgilileri ise Edirne Valiliği ve Vakıflar Bölge Müdürlüğü tarafından Edirne Büyük Sinagogda açılan Kültür Sanat Evi'ne davet ediyor. Eserlerini Kültür Sanat Evi'nde sergileyen Abacı, ahşabın sadece yakıldığında sıcaklık veren bir madde olmadığını, doğal haliyle de özel bir sıcaklığa sahip olduğunu hissederek sanatını yaşatıyor.

1990 YILINDA BAŞLADI

Abacı, 1990 yılında gemi maketi yapımı ile geleneksel el sanatına adım attığını belirtirken; 'Daha sonra kendi kültürümüze ait bir şeyler yapmayı düşündüm. Yakın çevremde bulunan harman makinesini ölçeklendirerek yaptım. Akabinde rahmetli valimiz Fahri Yücel'in sayesinde Devecihan Kültür Merkezi'nde bir atölye kurduk. O atölyede Edirne'ye ait neler üretebileceğimizi düşünürken talikayı yaptık. Sonrasında fayton ve gemi maketleri yapmaya devam ettim' ifadelerini kullandı.

'SOMUT OLMAYAN KÜLTÜREL MİRAS LİSTESİNDE'

Edirne talikasının Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından onaylı olduğunu söyleyen Abacı; 'Maketler, orijinallerinin bire bir kopyalarıdırlar. Hepsi çalışır vaziyettedir. Sadece görsellik değil, işlevsellikleri de bulunuyor. Edirne'nin talikası, Kültür Bakanlığı'nın somut olmayan kültürel miras listesinde hem il envanterinde, hem de ulusal envanterinde yer almaktadır. Fayton da Edirne'mizin orijinal faytonudur. Aslı da Etnografya Müzesi'nde bulunmaktadır' dedi.

'BAKANLIĞIN ONAYLADIĞI TEK KİŞİYİM'

Trakya Üniversitesi Hastanesi Uyku Bozuklukları Merkezi'nde Uyku Teknisyeni olarak görev yaptığını açıklayan Abacı; 'Boş kaldığım zamanlar hobi olarak bu işi yapıyorum. 30 yıldır profesyonel gibi olsa da aslında hâlâ bir amatörüm. Türkiye'de Kültür Bakanlığı'nın onayladığı bu işle uğraşan benden başka kimse yok. Araba ile uğraşan var ama ölçekli olarak orijinaline sadık kalan şu anda yok. Bakanlığın onayladığı tek isim benim. 2005 yılında Bakanlığın bir projesi oldu. Sultanahmet meydanında '˜Altın Eller Sokağı' kuruldu. Orada Türkiye genelinde 86 usta ile bu proje başladı. Şu anda Türkiye genelinde 465 usta var. Bunların içinde halı dokumasından tutun da seramikçisine kadar birçok insan var. Ama bu dalda halen tekim' sözlerine yer verdi.

'AHŞABIN ÇOK BÜYÜK BİR SICAKLIĞI VAR'

Abacı, el emeği minyatür sanatının inceliklerini de anlatırken; 'Öncelikle maketini belirlediğiniz objeyi ölçeklendirmeniz gerekiyor. Bunları projelendirdikten sonra ahşap kısımları kesmekle işe başlıyorum. Sonrasında birleştirme, boya ve metal aksamlar geliyor. Bunların hepsi orijinaline sadık kalınarak yapılması gereken işlerdir. Eski ustalar nasıl ki döverek, ezerek yapmışsa aynı şekilde yapma gayretindeyiz. Ahşabın sadece yandığı zaman değil, doğal haliyle çok büyük bir sıcaklığı var. Benim bazen ahşabı alıp yanağıma dayadığım olur. O ahşabın kokusu çok farklıdır. Bu maketlerin üzerindeki her parça bana aittir. Satın alınan hiçbir şey yoktur. Hepsini el emeğiyle yaptım' dedi.

'BRANDO VE DEPP'İN FİLMLERİNDEKİ GEMİYİ YAPTIM'

Minyatür sanatına gemi minyatürü ile başladığını belirten Abacı; 'Ben gemilerle başladım. İstanbul'da Denizcilik Müzesi'ne, Gemi Severler Derneği'ne gittim. Ne yapabileceğimi araştırırken kendi kültürümüze ait hiçbir şey olmadığını fark ettim. Bizim kadırgalarımızdan hiçbir eser yok. Sadece birkaç tane çizim var. Ama yabancılar bütün her şeyi ile aslını korumuşlar. Benim yaptığım geminin üzerinde her şey çalışır vaziyettedir. Üzerindeki iplerle istediğiniz yelkeni açıp kapayabilirsiniz. Serenleri sağa, sola, aşağı, yukarı her türlü oynatabilirsiniz. Irgat, bucurgat sayesinde çapaları toplayabilirsiniz. Dümeni çevirdiğinizde yekeyi oynatabilirsiniz. Bu gemi 1/40 ölçeklidir ve bire bir orijinaldir. Bu gemi, dünya denizcilik tarihindeki çok önemli bir gemidir. Marlon Brando'nun Mutiny on the Bounty (Denizde İsyan) ve Johnny Depp'in başrolünde yer aldığı Pirates of the Caribbean (Karayip Korsanları) filmlerindeki gemi de bu modeldi' ifadelerine yer verdi.

'YANIMDA İŞİ ÖĞRENEN 2 KİŞİ DAHA VAR'

Abacı, talika yapımına ilk başladığında ise minyatürünü 3 ayda bitirebildiğini söylerken; 'Öyle bir şey ki nasıl kesip yapıştıracağını iyi hesaplaman gerekiyor. Bir tek tekerlekte bile ağaç tornasını, metal tornasını kullanıp pirinç ve gümüş kaynağı kullanmak zorundasınız. Kullanılan her şey teker teker birleşmek zorundadır. Ayrıca yapılan her maketin kültürel mirasını da öğrenmek gerekiyor. Benim amacım; kendi kültürümüzü gelecek nesillere bırakabilmektir. Benim yanımda şu anda bu işi öğrenen 2 kişi daha var' diye konuştu. Edirne El Sanatları Fuarı, dün sona erdi.